płk Sudoł Franciszek

Podpułkownik Franciszek Sudoł – archiwum Mariana Ropejko.

Urodził się w dniu 4 października 1892 w Cieplicach jako syn Sebastiana i Antoniny z domu Bieleń. Szkołę powszechną ukończył w Rudce (gmina Sieniawa), a gimnazjum w Jarosławiu, gdzie w 1914 zdał maturę. W trakcie nauki zaangażował się w działalność niepodległościową: kierował Tajną Polską Szkołą Państwową (Jarosław), należał do Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, działał w tajnej organizacji pracującej z ramienia Polskich Drużyn Strzeleckich (Lwów), należał do tajnego skautingu.

W sierpniu 1914 wraz z grupą jarosławskich ochotników wstąpił do Legionów Polskich. Służył w szeregach 9., 10., 15. i 8. kompanii 2 pułku piechoty. Z pułkiem tym odbył całą kampanię wojenną. Awansowany kolejno do stopni: kaprala, plutonowego i sierżanta. Walczył między innymi na froncie w Karpatach Wschodnich. Podczas walk okazywał wielką odwagę: „12 lutego 1915, wysłany na patrol z 10 ludźmi w góry pod Pasieczną, napotkał silny oddział rosyjski, który zmusił do poddania się; 9 czerwca 1915 na patrolu z 6 ludźmi pod Śniatyniem ostrzelał baon Moskali, a w międzyczasie ściągnięto kompanię rezerwową i Moskale zostali pokonani; 16 czerwca 1915 pod Rarańczą na patrolu z 5 ludźmi napotkał ukrytą kompanię nieprzyjaciela. Nie tracąc zimnej krwi ruszył na nich, i zastraszeni Moskale poddali się”. Za męstwo wykazane w tych walkach został w późniejszym okresie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 6980.

Z dniem 7 września 1915 awansował do stopnia chorążego, a z dniem 1 lipca 1916 mianowano go podporucznikiem. Od dnia 21 sierpnia 1917 uczestniczył w 2. Kursie Wyszkolenia Piechoty Polskiej Siły Zbrojnej, a po jego zakończeniu został przydzielony do 1 pułku piechoty PSZ (późniejszego 7 pp Legionów). Awansowany do rangi kapitana ze starszeństwem z dniem 12 października 1918. W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu okupantów.

Od stycznia 1919 w odrodzonym Wojsku Polskim – w 3 pułku piechoty Legionów, 8 pułku piechoty Legionów i 9 pułku piechoty Legionów. Walczył z Ukraińcami pod Brzeżanami (16–21 czerwca 1919) – dowodząc grupą taktyczną złożoną z III batalionu 9 pp Leg. oraz 2. baterii 12 pułku artylerii polowej. W dniu 5 września 1919 został zatwierdzony jako dowódca I batalionu 9 pp Leg. Przez dwa miesiące pełnił obowiązki dowódcy 9 pułku piechoty Legionów (od 16 lutego do 19 kwietnia 1920). Ranny na froncie podczas wojny polsko-sowieckiej – w dniu 18 maja 1920 w trakcie bitwy pod Lipskiem nad Berezyną. Dekretem Naczelnego Wodza z dnia 15 lipca 1920 został zatwierdzony, jako oficer 9 pp Leg., z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora piechoty. Od sierpnia 1920 dowodził batalionem zapasowym 9 pp Leg.

Pułkownik Franciszek Sudoł – archiwum Mariana Ropejko.

Na dzień 1 czerwca 1921 nadal pełnił służbę w 9 pp Legionów. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 411. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Przez pięć kolejnych lat służył w 9 pułku piechoty Legionów zajmując stanowisko dowódcy III batalionu. W roku 1923 zajmował 388. lokatę na liście starszeństwa majorów piechoty, a w roku następnym była to już 187. lokata. W okresie od 1 maja do 2 sierpnia 1924 przebywał na kursie dla dowódców pułków w Grupie.

Nieszawa 12.04.1939 – ślub kpt. Jana Fleischmanna (siedzi w środku) z Kazimierą Płoszaj. Płk F. Sudoł stoi pierwszy z lewej w II rzędzie. Pierwszy z prawej w III rzędzie stoi kpt. Antoni Berger, a trzeci z lewej w tym samym rzędzie stoi kpt. Wiktor Jarocki. Archiwum Piotra Fleischmanna.

Włocławek 1933 – ppłk Sudoł odbiera raport od mjr. Stanisława Pietrzyka. Archiwum Piotra Żółtowskiego.

W dniu 23 maja 1927 ogłoszono jego przeniesienie z 9 pp Leg. do 3 pp Leg. na stanowisko kwatermistrza. Zarządzeniem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego został awansowany do stopnia podpułkownika z 15. lokatą w korpusie oficerów piechoty i starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928. W dniu 26 kwietnia 1928 ogłoszono jego przeniesienie do 14 pułku piechoty stacjonującego we Włocławku, na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Na tym stanowisku opiniowany był w dniu 30 czerwca 1928 przez gen. dyw. Władysława Junga: „’W pułku nie dał się jeszcze poznać, lecz znany mi jest z D.O.K. II jako miękki dowódca detaszowanego baonu 9 pp leg., który bardzo często zapadał na zdrowiu”.

Wręczenie Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznaki pułkowej przez delegację 14 pułku piechoty. Widoczni od lewej: płk Jan Głogowski, Ignacy Mościcki, płk Franciszek Sudoł, ppłk Hugo Mijakowski, kpt. Józef Rodzeń, ppor. Leonard Królak i st. sierż. Stanisław Kopf. Zbiory NAC.

W roku 1930 zajmował 142. lokatę łączną na liście starszeństwa podpułkowników piechoty. W październiku 1931 ukończył 2-miesięczny V kurs unifikacyjny (na dowódców pułków) w rembertowskim Centrum Wyszkolenia Piechoty. Z dniem 20 czerwca 1933 został wyznaczony przez Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko dowódcy 14 pułku piechoty. Z racji zajmowanego stanowiska pełnił jednocześnie funkcję komendanta garnizonu Włocławek. Na dzień 1 lipca 1933 zajmował 11. lokatę w swoim starszeństwie (była to zarazem 67. lokata łączna wśród podpułkowników piechoty).

Kadra oficerska 14 pułku piechoty w czerwcu 1933
**I rząd** – siedzą od lewej: kpt. Marian Matera, mjr Aleksander I Zabłock i, mjr Aleksander Fiszer, ppłk Franciszek Sudoł, płk Ignacy Misiąg, ppłk Hugo Mijakowski, mjr Stanisław Brzeziński-Dunin, mjr Stanisław Pietrzyk, mjr dypl. Wilhelm Paszkiewicz
**II rząd** – stoją od lewej: kpt. Emil Zawisza de Sulima, kpt. Michał Naziembło, kpt. Mieczysław Sanak, kpt. Józef Tkaczyk, kpt. Ignacy Alejski, kpt. lek. Zygmunt Pukianiec, kpt. Józef Rodzeń, kpt. Roman Zawarczyński, kpt. Jan Fleischmann, por. Stefan Spychalski, kpt. Piotr Wittman
**III rząd** – stoją od lewej: por. Jan Herman, por. Stefan Wójcik, por. Franciszek Ptaszyński, por. Zygmunt Beliczyński, kpt. Wiktor Jarocki, por. Władysław Szelepin, por. Jan Wiśniewski, por. Józef Minikina, ppor. Czesław Łabencki, por. Wacław Fabijanowski, ppor. Władysław Stepokura (stoi niżej), ppor. Tadeusz Wroński, ppor. lek. Stefan Żabicki
**IV rząd** – stoją od lewej: ppor. Jan Kowalczyk, por. Józef Stawicki, por. Konstanty Biesiekierski, kpt. dypl. Józef Olędzki, ppor. Jan Grabiński, ppor. Ryszard Jagiełło, ppor. Zygmunt Buczyński, ppor. Stanisław Domagalski, ppor. Leonard Królak
Źródło: zbiory własne.

3. kompania 14 pp – mistrzowska w strzelaniu w 4 Dywizji Piechoty (1934). Szósty od prawej w I rzędzie siedzi ppłk. F. Sudoł, a czwarty
od prawej w tym samym rzędzie siedzi dowódca 3. kompanii – kpt. Michał Naziembło. Archiwum Mariana Ropejko.

Dowodzony przez niego 14 pułk piechoty osiągnął wysoki poziom wyszkolenia. Franciszek Sudoł udzielał się również społecznie w takich organizacjach jak: Polski Czerwony Krzyż, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Liga Morska i Rzeczna, Przysposobienie Wojskowe oraz w harcerstwie. Był inicjatorem akcji zbierania pieniędzy dla strajkujących włocławskich robotników. Na stopień pułkownika awansowany został ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 i 2. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W październiku 1938 wziął udział w operacji zaolziańskiej – jako dowódca zbiorczego pułku wystawionego przez 4 Dywizję Piechoty. W dniu 15 listopada 1938 generał do prac przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych, gen. bryg. Władysław Bortnowski, opiniował go: „oficer doświadczony o średniej inteligencji i przeciętnych talentach. Jako dowódca pułku w polu bardzo dobry. Na wyższe stanowisko się nie nadaje”.

Kompania szkolna ckm 14 pp (5 marca 1935). W środku siedzi ppłk Franciszek Sudoł, na lewo od niego mjr Aleksander Fiszer i por. Ryszard Jagiełło, a na prawo kpt. Jan Witkowski. Archiwum Mariana Ropejko.

W maju 1939 został dowódcą Kaliskiej Brygady Obrony Narodowej. W chwili wybuchu II wojny światowej wraz z dowództwem brygady oraz batalionem ON „Ostrzeszów” i batalionem ON „Kępno” przeszedł pod komendę dowódcy 10 Dywizji Piechoty, walczącej w składzie Armii „Łódź”. Dywizja ta w toku prowadzonych walk wycofywała się na linię obrony na Warcie, a następnie rozpoczęła odwrót w kierunku Warszawy, podczas którego jej oddziały uległy rozproszeniu.

15 października 1935 – promocja w Szkole Podchorążych Piechoty – stoją od lewej: ppor. Zbigniew Czerniak, ppor. Franciszek Walewski, ppor. Jan Przedlacki, gen. bryg. Włodzimierz Raczyński-Maxymowicz, ppłk Franciszek Sudoł, por. Jan Wiśniewski, ppor. Henryk Karasiewicz, ppor. Mieczysław Nejman.
Archiwum Mariana Ropejko.

Po agresji ZSRR na Polskę w nieustalonych okolicznościach trafił do niewoli sowieckiej. Według części źródeł przedostał się z resztkami swoich oddziałów na Lubelszczyznę – z grupą około 30 oficerów pojawił się w Majdanie Sieniawskim. Po przenocowaniu grupa ta podjęła marsz w kierunku Lubaczowa. Tam zapewne została ogarnięta przez Armię Czerwoną. Był więźniem obozu w Starobielsku, zginął wiosną 1940 zamordowany przez NKWD w Charkowie. Pogrzebany został w Piatichatkach, a od dnia 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Kompania szkolna ckm 14 pp w marcu 1936. Czwarty od lewej siedzi ppłk F. Sudoł, na lewo od niego mjr Aleksander Fiszer i por. Stanisław Domagalski. Piąty z prawej siedzi ppłk Adam Werschner, na prawo od niego por. Józef Minkina i ppor. Czesław Omielanowicz. Pierwszy
z prawej siedzi kpr. Kazimierz Dwojaczny. Archiwum Mariana Ropejko.

Lata 30-te XX w. – grupa wojskowych i cywilów. W środku dolnego rzędu siedzi ppłk Franciszek Sudoł (dowódca 14 pp), a pierwszy od lewej w tym rzędzie siedzi ppłk Jan Józef Baptysta Szretter (komendant Powiatowej Komendy Uzupełnień we Włocławku). W II rzędzie od dołu stoją: 2 od lewej – kpt. Marian Matera (adiutant 14 pp), 4 od lewej – ppłk Hugo Mijakowski (zastępca dowódcy 14 pp). W III rzędzie od dołu jako pierwszy z prawej (przy rurze spustowej) stoi chor. Jan Zarębski. W górnym rzędzie stoją: 1 z prawej – sierż. Kazimierz Domeradzki, 2 z prawej – st. sierż. Karol Furtek. W II rzędzie od góry stoją: 2 z prawej – st. sierż. Stanisław Dziedzic, 3 z prawej – st. sierż. Michał Defée i 4 z prawej – st. sierż. Stanisław Kopf. Zdjęcie z archiwum rodzinnego Pani Ewy Broczkowskiej.

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 awansowany został pośmiertnie do stopnia generała brygady. Katyński Dąb Pamięci poświęcony gen. bryg. Franciszkowi Sudołowi zasadzony został we wrześniu 2009, przez uczniów i nauczycieli Szkoły Podstawowej Nr 14 we Włocławku, na terenie włocławskiego Parku im. Władysława Łokietka.